BẠN CÓ HIỂU QUỐC NHỤC? TỰ TÔN DÂN TỘC?

Biếm họa: Các cô gái VN xếp hàng để
chú rể Hàn chọn làm vợ!

Có người Việt Nam nào không đau lòng khi thấy các cô bé hâm mộ trẻ tuổi quỳ xuống xin lỗi một nhóm nhạc Hàn Quốc, hành động mà chắc các em chưa từng làm với người thân của mình?

Vào những thập niên trước đây, chúng ta vẫn là một quốc gia tương đối khép kín, xã hội Việt Nam nhìn chung ít có những tiếp xúc với các nền văn hóa bên ngoài, đặc biệt là văn hóa phương Tây. Tình hình đó chẳng khác nào một dòng sông không chảy, giữ một vẻ bình yên phẳng lặng nhưng cạn kiệt về năng lượng và chết dần chết mòn bởi sự bay hơi và lắng cặn.
Quá trình mở cửa mạnh mẽ sau đó đã san bằng hết mọi bờ ngăn vật cản, đẩy "con sông văn hóa" Việt Nam khơi nguồn ra biển cả. Tuy vậy, ngoài những bổ sung làm phong phú và tươi mới thêm nền văn hóa Việt, cũng có những loại rong rêu độc hại mà nếu không biết xử lý có thể làm tan biến đi bản sắc của chúng ta trong cái thế giới đa sắc đó.

"Giữ mình" trước những nguy cơ của toàn cầu hóa văn hóa đòi hỏi bản lĩnh của từng dân tộc. Nói to tát là vậy, nhưng "bản lĩnh" đó nằm chính ngay trong suy nghĩ, hành động, và tính cách của mỗi thành viên trong cộng đồng; tổng hợp lại toàn bộ các giá trị đó chúng ta sẽ có được cái gọi là "gốc văn hóa" của cả đất nước. Gốc càng chắc thì đương nhiên cây sẽ phát triển ngày càng xanh tươi.

Hình ảnh trong phim Ngôi nhà trong hẻm  

Chưa bao giờ sex trong điện ảnh được quan tâm nhiều đến thế, Ảnh ST

Khi sự "hội nhập" đi quá đà
Vấn đề của chúng ta là cái lồng của nhà kính được mở ra khi mà gốc vẫn còn chưa vững. Sau một thời gian dài nằm yên trong kỉ luật, có lẽ sự tự do đã làm cho chúng ta đi quá đà trong nhiều vấn đề về văn hóa và lối sống. Một trong những ví dụ điển hình nhất là sex.
Chưa nói tới những trào lưu"sống thoáng" ầm ĩ cả một thời gian dài vừa qua trong xã hội. Chưa bao giờ sex trong điện ảnh được quan tâm nhiều đến thế: một bộ phim mới ra đời là người ta ào ào đề cập tới "cảnh nóng" của người này người nọ, các diễn viên thì lên báo chí thở ngắn than dài rằng mình phải hy sinh vì nghệ thuật ra sao, quá trình đóng các "cảnh nóng" gian khổ thế nào, vân vân và vân vân.

Sách Sợi xích của nhà "văn" Lê Kiều Như, Ảnh TTVH

Nghịch lý thay, hiếm có ai đề cập tới điều cần quan tâm nhất của một tác phẩm điện ảnh là giá trị nghệ thuật, thông điệp, ý nghĩa, cũng như tình cảm mà nhà sản xuất gửi gắm trong đó.
Thế nhưng có hề gì khi phim xuất xưởng vẫn bán chạy ầm ầm. Được thể, người ta thi nhau làm phim có cảnh sexy, diễn viên nửa kín nửa hở trước trăm nghìn con mắt của thiên hạ; với phần đông khán giả đến rạp vì tò mò hơn là thưởng thức nghệ thuật.

"Trăm hoa đua nở, trăm nhà đua tiếng", văn học cũng tỏ ra không mấy kém cạnh. Có lẽ ít ai trong chúng ta lại không biết đến cuốn tiểu thuyết "Sợi xích" nổi đình nổi đám trong thời gian qua, đáng tiếc là không phải dưới góc độ nghệ thuật.

Tất nhiên, mọi sự đánh giá về một tác phẩm văn chương, kể cả những nhà phê bình có uy tín nhất của thời đại đều không tuyệt đối; thiếu gì trường hợp một tác phẩm bị xã hội đương thời coi thường nhưng lại trở thành kinh điển sau vài ba trăm năm.
Nhưng liệu tác giả nào có lòng tự trọng lại "khuyến mãi" bộ ảnh khỏa thân của mình cho người mua sách không?Liệu tác giả nào "lăng-xê cởi truồng" đứa con tinh thần của mình bằng những phát biểu gây sốc đại loại như "kể từ lúc cởi đồ người ta mới biết đến mình...", rồi ăn diện bộ cánh "ngây ngây thơ thơ" trong ngày ra mắt mà có lẽ bây giờ chỉ tồn tại trong tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng?

Không phải cứ có sex là xấu, là bị dư luận lên án; tiểu thuyết "Rừng Na-uy" của Murakami là một điển hình. Nhưng sex trong một tác phẩm chân chính là những tình tiết tự nhiên, được xử lý tinh tế và mang lại những dụng ý nghệ thuật hẳn hoi, chứ không phải là được cắm bậy bạ đâu đó vào câu chuyện để câu khách một cách rẻ tiền. Người xưa để lại những câu nói thâm thúy như "thùng rỗng kêu to" đối chọi với "hữu xạ tự nhiên hương" quả là không sai.
Nhìn rộng ra nhiều vấn đề khác ngoài xã hội, chuyện "đi quá đà" ở chỗ này hay chỗ khác thực sự là một hiện tượng đáng lo ngại. Bản tính hòa hiếu và khiêm nhường của người Việt bị hoen ố bởi kẻ côn đồ mới chỉ mười tám đôi mươi sẵn sàng nhảy xổ vào ăn thua đủ với bất kì ai chỉ bởi một cái "nhìn đểu" hay va chạm nhẹ trên đường.

Rồi vẻ đẹp ý nhị của cô gái Việt Nam còn đâu ở các nữ sinh tuổi ô mai mà đã "thoáng" tới mức cởi cúc áo ở giữa lớp và đánh đập hành hạ bạn ngay nơi công cộng.
Và có người Việt Nam nào mà lại không đau lòng khi thấy các cô bé hâm mộ trẻ tuổi quỳ xuống xin lỗi một nhóm nhạc Hàn Quốc, hành động mà chắc các em chưa từng làm với ngay cả người thân của mình?
Có lẽ các em còn quá trẻ để tự nhận thức được thế nào là "nỗi nhục quốc thể", cụm từ nặng nề mà các rất nhiền diễn đàn trên Internet đã buộc tội, thế nhưng những bài học về lòng tự trọng trong sách giáo dục công dân, về "chết đứng còn hơn sống quỳ", về tinh thần dân tộc, chẳng lẽ các em không được học trên ghế nhà trường?

E rằng các em không phải là người có thể trả lời được câu hỏi đó. Đành là cái cây bị lung lay là do chính nó không nỗ lực bám rễ sâu vào đất, nhưng đánh trách hơn là những người trồng cây mà lại đào hố nông, lại không chăm bón đầy đủ, không tỉa cành bắt sâu cho nó. Đến khi cả rừng cây bị dạt đi chỉ vì một cơn gió mạnh thì mới bắt đầu giật mình.
Các trang web lan tràn hình ảnh 'sáng tạo' bằng cách bằng cách cởi áo của cặp Công Vinh - Thủy Tiên được cho là đạo ý tưởng một mẫu quảng cáo đồ lót của Calvin Klein cùng lời bình: Xin lỗi, em chỉ là con ... khỉ!.


... Và bài học về hành tinh khỉ
Những người yêu mến văn học siêu thực của Pháp thế kỉ XX chắc hẳn ai cũng biết tới tiểu thuyết "Hành tinh khỉ" của tác giả Pierre Boulle. Đó là cuốn sách nói về một đoàn phi hành gia đến thám hiểm hành tinh Cô Em, hành tinh phiên bản của Trái Đất, cũng có loài người sinh sống. Tuy nhiên, loài người trên hành tinh này đã không ý thức được mình, để cho những thuộc tính xấu phát triển, trở nên ngày càng kiêu căng và bảo thủ, kém cỏi và ngu dốt, và rồi dần dần, loài khỉ đã thay thế con người ở vị trí sinh vật thống trị hành tinh. Con người vẫn mang hình hài như cũ, nhưng suy nghĩ và hành động không khác loài vật là bao nhiêu. Nền văn minh cố công xây dựng ngàn đời của họ bị sụp đổ hoàn toàn và không bao giờ lấy lại được.
Câu chuyện giả tưởng nhưng mang lại một bài học rất thật. Đừng tưởng những ca khúc thị trường nhốn nháo, những "tác phẩm" của các nhà văn nửa mùa, những đoạn "cảnh nóng" đủ tiêu chuẩn, vốn dễ kiểm tra về cả hình ảnh và nội dung, là không gây tác động gì tiêu cực cho giới trẻ. Ngược lại, những thứ tạp nham đó lại chính là nguồn bệnh cho các trào lưu xấu trong xã hội hiện tại. Một khu vườn mà hạt giống của hoa bị nén chặt xuống đất thì chuyện cỏ dại mọc đầy cũng không có gì làm lạ.

Câu chuyện về hành tinh khỉ kết thúc khi hai người trong đoàn phi hành gia trở về được Trái Đất. Một điều đáng sợ đã xảy ra: toàn bộ Trái Đất bấy giờ cũng đã bị thống trị bởi loài khỉ. Phát triển luôn yêu cầu một sự lựa chọn khắc nghiệt: khi chúng ta không thể tiến lên, việc bị thụt lùi lại phía sau là điều tất yếu, và chỉ máy móc học đòi, chúng ta cũng sẽ dừng lại ở tư duy của... những con khỉ